اردوان مجیدی سخن سردبیر پنجره کمتر از یک ماه است که صفحه ”پنجره تربیت“ کار خودش را شروع کرده است، و با شیب ملایمی در حال انتشار مطالب ارسالی صاحبنظران تعلیم و تربیت است. به عنوان اولویت فعلی هم موضوع برنامه تحول تعلیم و تربیت در دولت آینده را مطرح کردیم. با توجه به اینکه گرایش برخی از موضوعات ارسالی به مسئله انتخاب وزیر و مشخص کردن اشخاص خاصی به عنوان کاندید بود، در یادداشتی با عنوان مهمتر از انتخاب وزیر، اشاره کرده بودم که فراتر و مهمتر از مسئله انتخاب وزیر، سوالات مهمتری وجود دارد، که انتخاب شخص وزیر، فرع بر آن سوالات است. از جمله اینکه در دولت بعدی قرار است (و مطلوب است که) چه اتفاقی در تحول تعلیم و تربیت بیافتد؟ و چه نوع وزیری با چه مشخصاتی می تواند این تحول را رقم بزند؟ و رویکرد و برنامه برای رقم زدن این تحول باید چه باشد؟ اما هنوز تب و تاب انتخاب و پیشنهاد وزیر ادامه دارد. کار به جائی رسید که عزیزانی اسم نگارنده حقیر را هم به عنوان یکی از اسامی پیشنهادی، در جدولی ذکر کردند. عزیزان قطعا لطف داشتند، اما به نظر می‌رسد که پیشنهاد دهندگان گرامی، یا روحیات و خصوصیات و محدودیت توانمندیهای بنده را نمی شناسند، یا به ویژگیهای لازم برای وزیر آموزش و پرورش توجه ندارند. به همین دلیل به نظر ویژگیهایی را که یک وزیر آموزش و پرورش، باید برای رقم زدن تحول در نظام تعلیم و تربیت داشته باشد، م رسید امروز، ویژگیهایی را که تصور می کنم یک وزیر آموزش و پرورش، باید برای رقم زدن تحول در نظام تعلیم و تربیت داشته باشد، فهرست کنم؛ تا همینطور به سادگی در مورد تصدی آن اظهار نظر نکنیم. پیش فرض من در این فهرست، مسئله تحول نظام تعلیم و تربیت است. یعنی از وزیری صحبت می کنیم، که قرار است یک تحول بنیادین (نه فقط آنچه در متون رسمی آمده است)، را رقم بزند. از وزیری صحبت می کنیم، که قرار است یک تحول بنیادین (نه فقط آنچه در متون رسمی آمده است)، را رقم بزند. 7 ویژگی وزیر آموزش و پرورش تحولی یک: مقبولیت درون وزارتی و حتی الامکان کاریزماتیک. وزارت آموزش و پرورش سازمان پیچیده ای است، و هنجارها و بافت اجتماعی و روانی خاص خودش را دارد. بعید است وزیری بدون اینکه در درون بافت وزارت آموزش و پرورش، مقبولیت خوبی داشته باشد، و از مشروعیت درون وزارتی برخوردار باشد، بتواند سکان اداره این وزارت را با موفقیت در دست گرفته، و تحول جدی ای را در آن رقم بزند. دو: مقبولیت فراوزارتی. آموزش و پرورش متاسفانه همیشه اولویت چندم و شاید آخر دولتهای پیشین و کنونی بوده است. یک وزیر تحولی، برای متحول کردن این وزارت، باید از مقبولیت و وجاهت فراوزارتی برخوردار باشد، تا بتواند جایگاه تعلیم و تربیت و این وزارت را در باور حاکمیت ارتقاء دهد. سه: محبوبیت اجتماعی. آموزش و پرورش در بدنه جامعه در هم تنیده است. تحول در نظام تعلیم و تربیت زمانی رقم می خورد که جامعه پای این تحول بایستد. و تا وزیر در جامعه محبوبیت نداشته باشد، این اتفاق به دشواری رقم خواهد خورد. وزیر برای ایفای این نقش باید فراجناحی باشد، و در درون وزارت نیز فراجناحی عمل کند. جانبداری سیاسی از یک جناح، و ایستادن در مقابل جناح دیگر، اولین و کاری ترین ضربه را بر همراهی اجتماعی و نهادینه شدن تحول می زند. همچنین وزیر باید از هر گونه رفتارهای حزبی و جناحی و سیاسی در بافت داخلی وزارت نیز جلوگیری کند. چهار: تدبیر در مدیریت و اداره سازمان. وزیر بالاخره یک مدیر است، و باید بتواند سازمان تحت امر خود را با تدبیر و اقتدار، مدیریت کرده و به نظم در آورد. آنهم سازمان با این عرض و طول و دشواریهای چند جانبه. پنج: رهبری یک حرکت جهادی. تحول نظام تعلیم و تربیت، نیازمند یک حرکت جهادی است. با دستورالعمل و بخشنامه و جلسات بی حاصل، اتفاقی در این نظام نمی افتد. برای این حرکت جهادی، وزیر باید از ”من“ گذشته باشد، و اراده و جربزه یک حرکت انقلابی را داشته باشد، و استقامت و تحمل دشواریهای کمرشکن آن را با استعانت از خداوند متعال و اهل بیت علیهم السلام، بدست آورد. نه تنها وزیر باید خود جهادی عمل کند، بلکه توان بسیج جامعه درون وزارت و برون وزارت و جامعه را برای یک تحول جهادی داشته باشد، و رهبری این تحول را بر عهده بگیرد. شش: فهم و باور ماهیت تحول تعلیم و تربیت. وزیر باید دقیقا ماهیت تحولی را که باید در نظام تعلیم و تربیت رقم بخورد، با گوشت و پوستش احساس کرده باشد. وزیر باید هم خود اهل تعلیم و تربیت باشد، و مسائل تعلیم و تربیت را عمیقا درک کند، و نیز معضلات و مشکلات آن را بشناسد، و تحول و چگونگی تحول را نیز به خوبی درک کرده باشد. هم اهل تربیت باشد، هم اهل علم، و هم اهل تحول. قابل تصور نیست که از وزیری که خودش نمی تواند چند دقیقه با کودکان و شاگردان سروکله بزند، و حسی نسبت به تعلیم و تربیت نداشته باشد، با مسائل بنیادی تعلیم و تربیت و برنامه درسی آشنائی نداشته باشد، و گلوگاههای اشکالات روش تربیتی و برنامه درسی کنونی را فهم و هضم نکرده باشد، و روش تحول آن را نداند، و به این تحول باور نداشته باشد، آبی برای تحول تعلیم و تربیت گرم شود. هفت: تسلط معمارانه بر تحول. تحول نظام تعلیم و تربیت یک جراحی لازم دارد. به همان ظرافت جراحی یک جراح مغز و اعصاب یا بیشتر. یک وزیر تحولی، باید یک جراح زبردست در تحول باشد. آناتومی و معماری پدیده مورد تحول را بشناسد، و بداند که دقیقا چه عملی باید در مورد آن انجام شود. ****** بعید است که هم اکنون شخصی را بتوان یافت که چنین ویژگیهائی را یکجا داشته باشد. اینها ویژگیهائی است که به نظر من تا در یک وزیر وجود نداشته باشد، نمی توان انتظار اتفاق جدی در تعلیم و تربیت کشور را داشت. و البته بعید است که هم اکنون شخصی را بتوان یافت که چنین ویژگیهائی را یکجا داشته باشد. اشکال کار ما آن بوده که نتوانسته ایم در این سالها، نه تنها یک فرد، بلکه مجموعه افرادی را که چنین ویژگیهائی را داشته باشند، تربیت کنیم. وزارتخانه ای با پنج وزیر راهکاری که در مقابل این مشکل موجود به نظرم می رسد، یک معماری با توزیع تیمی کار وزارت بین یک تیم 5 نفره است، که در مجموعه بتوانند این ویژگیها را به صورت جمعی ایجاد کنند. یکی از آنها به عنوان وزیر رسمی، و 4 نفر دیگر به عنوان قائم مقام وزارت در زمینه مذکور، تلقی می شوند. اینکه کدامیک از این ترکیب 5 گانه، وزیر باشند، می تواند بر حسب خصوصیات افراد متفاوت باشد. هر کدام از این 5 وزیر، می تواند وزیر رسمی وزارت باشد. من این 5 نفر را پنج وزیر برای وزارت این وزارتخانه پیچیده و دشوار، در ابعاد مختلف آن تلقی می کنم. ترکیب این پنج وزیر عبارت است از: وزیر ساخت درونی: وظیفه این وزیر، حفظ ساختار کنونی وزارت و مدیریت آن برای عملکرد با ثبات است. اگر 4 وزیر دیگر کاری انجام ندهند، به صورت معمول این وزیر باید وزارت را با شکل کنونی آن به خوبی اداره کند، و مسائل جاریه وزارتخانه به خوبی در جریان باشد. این وزیر باید مورد اعتماد بدنه وزارت باشد، و مقبولیت سازمانی خوبی داشته باشد، و حتی در صورت امکان اقتدار کاریزماتیکی در درون وزارت داشته باشد. البته برای آنکه این وزیر بتواند با 4 وزیر دیگر، یک تحول را رقم بزند، آن است که در عین این مقبولیت درونی و قدرت مدیریت، از تحول آگاه، و به آن باور داشته باشد. وزیر بیرونی: کار این وزیر، تعامل با حوزه های فراوزارتی، و تلاش برای ارتقاء جایگاه این وزارت، و مسئله تعلیم و تربیت، و افزایش ارزش و اولویت آن، در سطح حاکمیت است. این وزیر باید از اعتبار و مقبولیت خوبی در حاکمیت برخورد باشد، و علاوه بر منابع، بتواند درجه اهمیت و توجه را به این حوزه جلب کند. وزیر اجتماعی: این وزیر باید یک شخص محبوب، تاثیر گذار و با نفوذ در جامعه باشد. بتواند اعتماد جامعه را برای تحول جلب کند. انرژی جامعه را به سمت این تحول بکشاند، و این انرژی را در جهت این تحول آزاد و مهار کند. وزیر باید یک جنبش اجتماعی را برای تحول رقم بزند، و جامعه را پای کار این تحول بیاورد. تحول وزارت بدون نهادینه شدن این تحول در بطن جامعه، محکوم به شکست است. وزیر تحول: خود تحول موضوعی است که احتیاج به یک مدیر پروژه توانمند دارد. وزیر تحول، نقشه تحول را ترسیم می کند، و بر اساس این نقشه، اقدامات راهبردی در تحول را مرحله به مرحله، و در تعامل با 4 وزیر دیگر جلو می برد. در عین اینکه وزیر درونی، بیرونی و اجتماعی، کارهای خودشان را در اجرای تحول دنبال می‌کنند، این وزیر باید بتواند اقدامات تحولی را از ابعاد مختلف درونی، بیرونی، و اجتماعی هماهنگ و پیگیری کند. وزیر فکر: وزارت بی فکر مانند انسان بی مغز است. در بین پنج وزیر، یکی از وزرا باید به فهم و تبیین پدیده‌ها و مسائل و تحول بپردازد. معماری تحول به دست وزیر فکر رقم می‌خورد. این معماری باید از تبیین مبانی تعلیم و تربیت مبتنی بر مبانی معرفتی اسلامی، تا مشخص کردن راهبردها و گلوگاههای تحول، و مولفه های ساختار و عناصر تحول و سازمان، و سازوکارهای عملیاتی را شامل شود. ****** ترکیب 5 وزیر فوق، معماری تحول را در سطوح تبیینی، مدیریت تحول، اجتماعی، حاکمیتی و سازمانی رقم می زند. به همین دلیل این 5 وزیر باید کاملا با هم هم جهت، همفکر، همصدا و هماهنگ باشند. کار تیمی این 5 وزیر، در تحقق این وزارت بسیار راهبردی و تعیین کننده است. این 5 وزیر باید کاملا با هم هم جهت، همفکر، همصدا و هماهنگ باشند. پیشنهاد می کنم علاوه بر گشتن به دنبال یک وزیر که مشخصات فوق را داشته باشد، به دنبال 5 وزیر هماهنگ در ترکیب فوق نیز باشید؛ تا بتوانند در این ترکیب بندی، تحول را به صورت گروهی رقم بزنند. ان شاء الله. لا حول ولا قوه الا بالله العلی العظیم. انتهای پیام/